کد مطلب:29129 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

توبه چگونه است آيا صيغه و شرايط خاصي دارد؟ براي چه گناهاني بايد توبه كرد؟

توبه; يعني، پشيماني و تصميم جدي بر ترك گناه. همچنين جبران خسارت هاي مالي و حقوقي مردم و... گناهاني كه فقط از حقوق خداوند است، چنانچه قضا و كفاره داشته باشد - مانند نماز، روزه و حج - انسان بايد علاوه بر توبه و تصميم بر ترك گناه، قضاي آنها را نيز به جا آورد و كفاره آنها را بپردازد و آنهايي كه قضا و كفاره ندارد - مثل دروغ و استمنا و ... - فقط توبه و استغفار كافي است. در گناهاني نيز كه در آنها حقوق مردم پايمال شده - مثل دزدي و از بين بردن اموال مردم يا قتل و جرح ديگران و ... - علاوه بر توبه و پشيماني بايد رضايت صاحبان حق را با پرداخت غرامت يا حلاليت گرفتن حاصل كرد. شرط اصلي توبه، پشيماني از گناه و تصميم جدي بر ترك آن است. حال اگر كسي به راستي و از روي اخلاص توبه كرد، مطمئن باشد خداوند كريم و مهربان - هم چنان كه خود وعده فرموده است - توبه او را خواهد پذيرفت. يأس از رحمت خداوند گناهي بزرگ است، مگر خود او نفرموده است: ((به آن بندگانم كه با عصيان بر نفس خويش اسراف كردند، بگو: هرگز از رحمت خدا نااميد مباشيد، البته خدا گناهان را خواهد بخشيد كه او بسيار آمرزنده و مهربان است.)) و پيامبرش فرمود : ((التائب من الذنب كمن لا ذنب له; توبه كننده از گناه همانند كسي است كه گناهي نكرده است)) (بحار ، ج 2 ، ص 154) پس چرا از رحمت او مأيوس باشيم؟! به فرموده ء امام سجاد (ع) در دعاي ابوحمزه : ((خدايا آن گاه كه به گناهانم مي نگرم آه از نهادم بر مي آيد و جزع و فزع مي كنم و آن گاه كه به كرم تو مي نگرم طمع مي كنم)). بازآ بازآ هرآنچه هستي بازآ گر كافر و گبر و بت پرستي بازآ اين درگه ما درگه نوميدي نيست صدبار اگر توبه شكستي بازآ اگر توبه شكسه هر چند بار باز هم بايد توبه كند وتوبه صيغه خاضي نداردو بايد هم چنان كارهاي نيك انجام دهد، تا خداوند توفيق كنترل نفس را به او عنايت كند. براي كنترل نفس امور ذيل مفيد است: 1- با دوستان پاك و با تقوا رفاقت كنيد. 2- از دوستاني كه حريم حدود الهي را مي شكنند به شدت پرهيز كنيد. 3- در مجالس دعا و محافل موعظه و نماز جماعت شركت كنيد. 4- پرخوري و نيز از خوردن غذاهاي چرب و پرانرژي و تحريك كننده پرهيز كنيد. 6- از مشاهده صحنه هاي مهيج و تحريك كننده دوري كنيد. 7- ورزش را در برنامه منظم و روزانه خود قرار دهيد. 8- سعي كنيد هيچ گاه تنها نشويد. 9- با آب سرد در فصول مناسب استحمام كنيد. 10- برنامه منظم مطالعاتي براي خود قرار دهيد و سعي كنيد فرصت هاي خود را با تفكر و مطالعه مناسب پر كنيد. 11- هفته اي يكي دو روز، روزه بگيريد. در بيان شرايط توبه تنها به يك روايه از اميرالموءمنين(ع) اشاره مي كنيم كه در آن به شرائط توبه تصريح نمودند. قال(ع) لقائل قال بحضرته: (استغفر الله) تلكتك امك، اتدري و ماالاستغفار؟ درجه العليين و هو اسم واقع علي سته معان: اولها الندم علي ما مضي و الثاني العزم علي ترك العود اليه ابدا و الثالث ان توءوي الي المخلوقين حقوقهم حتي تلقي الله املس ليس عليك تبعه و الرابع ان تعمد الي كل فريضه عليك ضيعتها فتودي حقها و الخامس ان تعمد الي اللحم الذي نبت علي السحت فنذييه بالاحزان حتي تلصق الجلد بالعظم و ينشأ بينهما لحم جديد و السادس ان تذيق الجسم الم الطاعه كما اذقته حلاوه المعصيه فعند ذالك تقول: استغفرالله،(حكمت 417 نهج البلاغه). امام به شخصي كه به عنوان توبه جمله ء استغفرالله را به زبان جاري كرد فرمود: مادر بر عزايت بگريد. مي داني توبه چيست؟ استغفار (توبه) درجه ء عليين است و آن يك كلمه است اما شش معني و مرحله دارد: 1ؤ پشيماني بر آنچه كه گذشت از گناه. 2ؤ تصميم جدي بر بازنگشتن به گناه 3ؤ اداء كردن حقوق مردم به مردم به طوري كه هنگام ملاقات پروردگار حقي بر تو نباشد. 4ؤ اداي واجبات ضايع شده 5ؤ گوشتهايي كه در اثر حرام خوري بر اندامت روئيده با اندوه بر گناه آب كني تا چيزي از آن باقي نماند و گوشت تازه بجاي آن برويد. 6ؤ آنكه به همان اندازه كه شيريني معصيت و گناه را چشيدي زحمت طاعت را نيز بچشي پس از انجام اين مراحل مي گويي: استغفر الله بنابراين توبه داراي شرايط معنوي و عملي است حال ندامت، تصميم بر آينده اي ملكوتي و پاك تبديل سيئات اخلاقي به حسنات اخلاقي، اصلاح عمل، جبران گذشته اما اينكه چه گناهي و يا گناهاني قابل توبه است بايد گفت بر اساس اين آيه قرآن {/Bإِنَّ اَللَّهَ يَغْفِرُ اَلذُّنُوبَ جَمِيعاً{w13-17w}{I39:53I}/} هر نوع گناهي قابل توبه است لكن توبه هر گناهي مناسب با آن گناه است تمام گناهان را در سه مرحله مي توان خلاصه كرد: 1ؤ گناهاني كه به صورت ترك عبادات لازمه صورت گرفته مانند ترك نماز، روزه و... 2ؤ گناهاني كه علاوه بر نافرماني از اوامر حق حقوقي از مردم را ضايع نموده است مانند قتل نفس، سرقت، ربا، غصب و... 3ؤ گناهاني كه به صورت تخلف از نواهي حق صورت گرفته مانند شرب خمر، چشم چراني، زنا، قمار، لواط، استمنا، استماع موسيقي حرام و... توبه از گناهان دسته اول انجام ترك شده هاست و توبه از گناهان دسته دوم رجوع به مردم و پاك شدن از حقوق آنهاست اما توبه از گناهان سوم استغفار و پشيماني و عزم بر ترك جدي. بنابراين براي هر گناهي توبه مي توان كرد اما راهي كه صد درصد گناه نكردن در تمام زندگي را تضمين كند براي افراد عادي بشر چيز سهلي نيست; زيرا انسان موجودي مختار و داراي تمايلات گوناگون است. بلي با عزمي آهنين و مبارزه اي دائمي با نفس تدريجا مي توان به چنين جايگاه رفيعي دست يافت. موارد زير در اين زمينه بسيار سودمند است ولي هيچ يك را تضمين قطعي نمي توان به حساب آورد. بلكه تضمين نهايي در نفس و عزم راسخ خود انسان است: 1) مطالعه پيوسته در عوالم پس از مرگ و احوال برزخ و قيامت و جديت در ترس از عوالم پس از مرگ. 2) مطالعه پيرامون عواقب وخيم گناهان. 3) ارتباط پيوسته و قلبي با خداوند خواندن قرآن دعاها نماز شب و ... وليكن با توجه و حال. 4) داشتن حالت انابه خضوع و تضرع دائمي توبه و استغفار. 5) دوري از عواملي كه انسان را به گناه متمايل مي سازد; مانند محيط هاي آلوده به گناه. 6) از بين بردن زمينه هاي گناه; مثلا كسي كه انحرافات جنسي دارد بايد هر چه سريع تر ازدواج كند. 7) نشست و برخاست با افراد مومن و خداترس واقعي. 8) جديت در مبارزه با خواهش هاي نفساني. ضمنا براي آگاهي بيشتر ر . ك : 1ؤ توبه يا انقلاب دروني، اكبري 2ؤ به سوي زيبايي ها، محمدي همداني (نشر معاونت تربيتي زندان ها) 3ؤ توبه، شهيد دستغيب 4ؤ توبه كنندگان، ابن قدامه (ترجمه مهدي دامغاني، نشر اطلاعات) 5ؤ توبه، فوءاديان دامغاني (نشر دارالك